Global Bahis Pazarı ve Türkiye

2008 yılı başında hazırladığım bir raporu aşağıya aldım… Yazının amacı e-bahis pazarının o günkü durumu hakkında bilgilendirmekti. Kişisel görüşüm bu işin kamu yararına tekel olarak yönetilmesi, fakat üretilen değerin çoğunun bugün olduğu gibi heba olmaması gerekir. Paranın nerelere dağıtıldığı kadar hangi amaca hizmet ettiği de çok önemli. Bugünkü durumda belirli kurumlara kaynak yaratılıyor fakat ne şekilde harcandığı denetlenmiyor.

Buradan gelen para bana göre tamamıyla amatör branşlara ve altyapıya harcanmalı. Kulüpler Iddaa’dan hak ettiklerinin çok üzerinde para alıyorlar. Avrupa’da hiçbir kulübün profesyonel futbol şubeleri ulusal bahis tekelinden para almıyor. Kulüplerimiz aslında kendileri dışındaki kulüplerin marka değerinden de para kazanıyorlar. Örneğin mevcut sisteme göre Bucaspor da Denizlispor da, herhangi başka bir kulübümüz de, Real Madrid – Barcelona maçına oynanan bahisten veya Şampiyonlar Ligi Finali için oynanan bahisten pay alıyorlar. Bu sebeple bahisten alınan parayı doğal bir hak gibi göstermek için marka değerinden bahsetmesin hiç kimse.

Aradan geçen yaklaşık 2 yıl içerisinde ulusal bahis tekellerinin lehine bazı ufak gelişmeler olsa da çok ciddi bir ilerleme olmadı……

***

Global Online Şans Oyunları Pazarı

Merrill Lynch tarafından yapılan araştırmaya göre online şans oyunları endüstrisi henüz daha emekleme aşamasında ve 2015 yılında bu pazardaki büyüme en üst seviyeye ulaşacak. 2015 yılında Merrill Lynch online şans oyunları piyasasının büyüklüğünün yıllık $528 milyar olacağını tahmin ediyor.

Bu öngörü eğer gerçekleşecek olursa 2015 yılına kadar online şans oyunları endüstrisinin değeri, 2006 yılındaki değeri olan yıllık $12 milyardan, $528 milyara yükselecek ve böylece online ticaretin en büyük pazarı haline gelecektir.

Bu çalışma sektörün 2001 yılından beri izlediği büyümeye göre yapıldı. 2010 yılına kadar beklenen kazanç 2005 yılında elde edilen kazancın iki katı olan $24 milyardır. 2008 yılındaki kazanç ise yaklaşık $21 milyar olarak tahmin edilmektedir.

Avrupa genelinde spor bahis pazarı 2006 yılından sonra hızlı bir büyümenin içerisine girdi. Bunda internet gelirlerinin etkisi oldukça fazla. Öncelikle internetin gün geçtikçe yaygınlaşmasıyla on-line bahisin pazardaki payı ve hacmi arttı. Bunun yanında 2006 yılında Avrupa Birliği Komisyonu’nun aldığı kararlar da bu büyümede önemli rol oynadı.

Amerikan yatırım bankası Merrill Lynch’e göre 2010 yılında internet üzerinden oynanan bahis miktarı €48 milyara ulaşacak. Şirket 2015 yılı için Avrupa bahis ekonomisinin cirosunu €150 milyarı olarak öngörüyor. Bu rakamın yaklaşık €100 milyarlık kısmı internet üzerinden oynanacak. 2001 yılında internet üzerinden oynanan spor bahis cirosu ise sadece €9 milyardı.

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ETKİLERİ

2007 yılı sonu itibariyle Avrupa Ekonomik Topluluğu üyesi 30 ülkenin yarısında bahis devlet tekelindeyken, kalan yarısı liberal yapıya izin verip, serbest bahis ekonomisini tanımaktaydı. Ancak, 4 Nisan 2006 tarihinde Avrupa Birliği Komisyonu, bahis operatörleri, sistem sağlayıcıları, medya, vb. birçok kuruluştan uzun süredir aldığı şikayetleri değerlendirerek, üye ülkelerden Danimarka, Finlandiya, Almanya, Macaristan, İtalya, İsveç ve Hollanda hakkında soruşturma başlattı. Soruşturma nedeni ise bu ülkelerin, devlet tekelinde spor bahsi oynatmalarının ve kendi ülkeleri dışındaki ülkelerin bahis firmalarına koydukları yasakların Avrupa Birliği sözleşmesi 49. maddesinde bulunan AB üyesi ülkelerin her sektörde AB üyesi ülkelerden firmalara eşit servis sunma özgürlüğü vermesi gerektiği kuralını bozmasıydı.

Komisyon ülkelerin devlet tekelinde bahse izin vermeleri sebebiyle, bahsin suç unsuru teşkil ettiği yönündeki iddiaları kabul etmiyor. Buna göre de başta Avusturya’da faaliyet gösteren bwin olmak üzere, Malta ve Cebelitarık gibi AB üyesi topraklarda faaliyet gösteren şirketlerin AB kanunları gereğince eşit haklara sahip olması gerekmekte.

Bu ülkeler 2008 yılında çıkacak Avrupa komisyonu kararını düşünerek uygulamalarında acilen değişikliğe gitti. Örneğin Almanya kendi ülkesi dışındaki servis sağlayıcılardan yayın yapan bahis şirketlerinin Alman kullanıcılar ile işlem yapması için lisansa tabi olması kararını aldı. Yani bahsi devlete de kâr sağlayacak şekilde yasallaştırdılar. Toplam bahis cirosu açısından Türkiye’ye çok daha yakın olan Almanya’da toplam hasılat 2007 yılında €2,2 milyar iken Media & Entertainment Consulting Network’ün araştırmasına göre pazara giren yeni aktörlerin de katkısıyla 2010 yılında €5 milyara ulaşacak.

İtalya’da ise Placanica davası sonucunda 1 Ocak 2007’den itibaren internetten bahis oynamak yasal hale geldi ve Britanya modelinin uygulanmaya çalışılacağını açıklandı. Üye geçen ülkelerden sadece İsveç, uygulamalarının bu tür bir aykırılık içermediğini savunuyor. Diğer ülkeler ise kanunlarında değişiklik ya da iyileştirmelere gittiler.

Bunun sonucunda Ladbrokes, Intralot, William Hill, Betfair, Gala/Eurobet gibi dev bahis şirketleri İtalya’da bahis oynatmak için lisans aldılar ve piyasaya yeni aktörlerin girmesiyle Lottomatica’nın verilerine göre İtalya’da spor bahsi pazarı iki yılda %29 büyüdü. Aynı araştırmaya göre 2010 yılında İtalya’da spor bahsi ve kumar cirosunun 61 milyar euroya ulaşması bekleniyor.

Fransa ise Zeturf adlı Malta şirketi sebebiyle, Avrupa Birliği Komisyonu ile karşı karşıya. At yarışlarına bahis oynatan Zeturf, Fransa’da engellenirken, devlet kurumu olan Paris Mutuel Urbain (PMU) bu işi tekelinde bulunduruyor.

Liberal bahse izin veren Birleşik Krallık’ta ise durum daha farklı. Londra Borsası’nın alt kuruluşu olan AIM’de kayıtlı 1.473 şirket bulunuyor. Bu 1.473 şirketin borsadaki toplam değeri £72 milyar. Bu £72 milyarın £16 milyarı AIM’de işlem gören 15 bahis şirketinden geliyor. Bu da toplam değerin yaklaşık olarak % 23’üne tekabül etmekte.

AIM’e kayıtlı bahis şirketlerinden Sportingbet, 2006 mayıs ayında yaptığı bildirimde şu anki değerinin 1.9 milyar pound olduğunu açıkladı. Şirket 2006 ilk yarısı için vergi öncesi karlarını £41,3 milyon olarak gösterirken, sene sonu için hedefi £100 milyon olarak belirledi. Sportingbet şu anda AIM’e bağlı 15 bahis şirketi arasında birinci sırada.

Türkiye’de ise mevcut yasa ile bahis devlet tekelinde, spor-toto’nun verdiği izin ile İnteltek tarafından oynatılıyor. Yıllık $2 milyar civarında bir cirosu olan İddaa, cirosundan %6,7 oranında bir payı kulüplere aktarıyor. 2006-07 sezonunda kulüplerin İddaa’dan aldığı gelir $139 milyon. Buna karşılık kumarın yasal olduğu Britanya’da 2005 yılı içersinde £50 milyarlık (yaklaşık $100 milyar) kumar ve bahis oynandı. Bu da kişi başına 800 pound tutuyor.

Sabit oranlı bahis sektörünün henüz çok yeni olduğu Türkiye, ciro olarak Avrupa ülkelerinin oldukça gerisinde kalıyor. İddaa’nın açıkladığı rakamlara göre 2007 yılında şirketin cirosu 1.894 milyar YTL olarak gerçekleşti. AB’ye uyum yasaları çerçevesinde serbest hizmet dolaşımı başlığı açıldığında mevcut sistem AB’ye uyumlu olmadığı için değişmek zorunda. Bahisin Türkiye’de liberalleşmesi durumunda piyasa da çok şirketin bulunması piyasayı önemli ölçüde büyütecek ve spor endüstrisinin diğer aktörlerinin pastadan alacakları gelirler de bu gelişmeye bağlı olarak artacaktır.

Gelirlerin artması sadece isim hakkı paylarıyla sınırlı kalmayacaktır. Bugün bahis şirketleri Avrupa’da sponsorluk yoluyla kulüplere oldukça ciddi miktarlar aktarmaktadır. İngiltere’deki bütün Premier Lig kulüplerin birer bahis sponsoru bulunurken, Tottenham, Sunderland, Blackburn ve Aston Villa’nın ana sponsorları bahis şirketleridir. Bahis şirketlerinin sponsorluk faaliyetleri İngiliz kulüpleriyle sınırlı kalmamakta Real Madrid ve Milan gibi Avrupa’nın önemli kulüplerine forma sponsoru ve Portekiz ligi gibi organizasyonlara da isim sponsoru olmaktalar. Tüm bu yatırımlar ligin kalitesine de olumlu yansıyarak futbol sektörünün finansal gelişimini tetiklemektedir.

Dışa Akan Milyonlar

Londra AIM borsasında hisseleri işlem gören İngiliz Sportingbet firmasının 2007 yıllık finansal raporunda, şirketin Türkiye ayağı olan Superbahis hakkında da bazı finansal bilgileri bulunmaktadır. 2007 Şubat ayında çıkan bahis yasası ile birlikte Türkiye’de bahis oynatanlara yönelik cezai işlem öngörülmekte, ancak oynayana karşı herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Rapor, Superbahis’in Türkiye’de faaliyet göstermediğini, oyuncuya da herhangi bir cezai işlem olmamasını gerekçe göstererek Türkiye’den kullanıcı kabul ettiklerini belirtmektedir. Finansal rapora göre Superbahis 2006’da £103 milyon olan Türkiye pazarındaki cirosunu, 2007 yılında £127,4 milyona çıkarmıştır. Böylece yasa dışı olan Superbahis’in cirosu, iddaa’nın yaklaşık $1,5 milyarlık cirosunun altıda birine tekabül etmektedir.

Sportingbet’in tüm ülkelerden elde ettiği ciro 2006 yılında £539 milyon iken bu rakam 2007’de £655,3 milyona ulaşmıştır. Şirketin operasyonel karını incelersek 2006’da elde edilen £35,4 milyonluk karın £17,3 milyonu Türkiye’den elde edilmiştir. 2007 yılında ise £63,4 milyonluk operasyonel kar içerisinde Türkiye’nin payı £19,5 milyondur.

888 yıllara göre pazarlama harcamaları (£m)
2003	48
2004	64,5
2005	100
2006	51
2007	70,9

Şirketin pazarlama giderlerine bakacak olursak, Sportingbet, 2006 yılında £80,7 milyon; 2007 yılında ise £61.4 milyon harcamıştır. Şirket, cirosunun yaklaşık beşte birini Türkiye’den kazanmış olmasına karşılık reklam yasağı olması sebebiyle, Türk sporu ve medyası bu reklam pastasından pay alamamaktadır.

Sektördeki bir diğer önemli aktör Tuncay Şanlı’nın takımı Middlesbrough’nun forma sponsoru 888 bahis şirketinin yıllara göre pazarlama harcamaları aşağıda verilmiştir. Türk sporu ve medyası mevcut durum sebebiyle böylesi önemli bir yatırımcıdan da faydalanamamaktadır.

Türkiye ile yakından ilgilenen fakat yasal zorluklar sebebiyle şimdilik pazardan çekilmiş olan Avusturyalı Bwin de sektörün en agresif şirketlerinden biri olarak öne çıkıyor. 2007 yılı cirosu €353,5 milyona ulaşan Bwin aynı yıl AC Milan ve Real Madrid gibi iki dev kulübe ana sponsor olarak futbol sektöründe önemli atılım yaptı.

Bwin kendisi için önemli pazarlardan bir tanesi olan Türkiye’ye yatırım yapmaya istekli olmasına karşın mevcut durum bu yatırımlara engel teşkil etmekte. Bwin’in Türkiye pazarı hakkında 2007 Faaliyet Raporu’nda üzerinde durduğu konular da bu durumu açıkça ortaya koyuyor;

“28 Şubat 2007 tarihi itibarıyla Türkiye’de online bahisi yasaklayan kanun yürürlüğe girince Mart 2007’de Bwin bu ülkedeki tüm online bahis aktivitelerini durdurma kararı verdi. Firma her ne kadar Türkiye pazarındaki aktivitelerine devam etmekte kararlı olsa da şu an itibari ile kayda değer bir gelişme yoktur.”

“Pazarlama bütçesindeki azalma, Türkiye pazarındaki kısıtlamalar ve bir önceki yılki dünya kupası gibi büyük organizasyonların olmaması sebebi ile 2007 yılında aktif ve yeni kullanıcılardaki ilerleme etkilendi.”

Pazarlama Harcamalarının Mecralara göre dağılımı
	2007		2006
	€ .000	%		%
Offline reklam	28.489	28,93%	83.186	49,59%
Sponsorluk	37.702	38,29%	39.748	23,70%
Online reklam	26.371	26,78%	39.683	23,66%
Diğer	5.912	6,00%	5.123	3,05%
Toplam	98.474	100,00%	167.740	100,00%